Jak wspierać rozwój inteligencji emocjonalnej u dziecka? – część 2
Jak dowodziłam w poprzednim artykule, sukces w szkole i w życiu dorosłym zależy w dużym stopniu od cech emocjonalnych ukształtowanych u dziecka. Co zatem konkretnie mogą zrobić rodzice i nauczyciele, by wspierać rozwój inteligencji emocjonalnej u dzieci?
Rozmawiaj z dzieckiem o jego uczuciach i uczuciach innych ludzi – zadawaj pytania: „Co czujesz?”, „Jak sądzisz, co czuje druga osoba?”, „Co sprawiło, że druga osoba jest zmartwiona?”
Zauważaj i nazywaj nastrój oraz emocje dziecka – na przykład „Widzę, że jesteś smutny, co się stało?”, „Co cię tak zdenerwowało?”
Rozwijaj wyobraźnię i empatię dziecka – na przykład zadając pytania, co by czuło, gdyby coś się stało, jak zachowałoby się na czyimś miejscu.
Akceptuj uczucia dziecka – emocjom nigdy nie należy zaprzeczać – słuchaj bardzo uważnie i okaż zrozumienie: „Mhm, rozumiem, odczuwasz smutek, to musiało być przykre”. Nigdy – nawet w najlepszej wierze – nie mów: „nieładnie wyglądasz jak się złościsz, nie bądź smutny, to drobiazg, nie płacz”. Umniejszanie znaczenia emocji dziecka przyczynia się do jego dezorientacji.
Staraj się wygaszać i eliminować zachowania świadczące o niedostatecznym rozwoju emocjonalnym – nie reaguj na dąsanie się, napady złości, wymuszanie – nie kupuj dziecku czegoś wbrew sobie, bo boisz się jego reakcji na twoją odmowę (odróżniaj potrzeby dziecka od chwilowych zachcianek). Jeśli dziecko skarży się na inne dziecko w szkole, nie wspieraj tego, a raczej pomyślcie wspólnie, co można zrobić, by zmienić istniejącą sytuację.
Ucz, jak radzić sobie z porażką – porozmawiaj z dzieckiem o zaistniałej sytuacji, poszukajcie razem prawdopodobnych przyczyn, aby w przyszłości uniknąć podobnego błędu. Zamiast krytykować dziecko za niepowodzenie, zachęć do podejmowania kolejnych prób i okaż wsparcie, by mogło wyciągnąć wnioski z niepowodzenia.
Ucz dziecko dostrzegać i akceptować wady – dziecko powinno wiedzieć, że każdy ma prawo do błędu i nie ma ludzi doskonałych. Zbyt wygórowane wymagania i oczekiwanie perfekcji wpływają na obniżenie poczucia wiary w siebie u dziecka.
Dziel się swoimi uczuciami – powiedzenie, że jesteśmy smutni lub odczuwamy złość jest w porządku. Jak najczęściej mów też o swoich odczuciach pozytywnych, tj. radość, wdzięczność, satysfakcja. Dzięki temu dziecko ma szansę poznać różne emocje i nauczyć się ich rozpoznawania.
Ucz słuchania i dawania uwagi drugiemu człowiekowi – pokazuj, że dobra rozmowa wymaga skupienia, okazywania zainteresowania drugą osobą i czasu.
Pokazuj sytuację z perspektywy innego człowieka – dobrym ćwiczeniem, na przykład w przypadku kłótni między dziećmi, jest pytanie: „co czułbyś i myślał, gdybyś był Jarkiem czy Basią, a nie sobą?”
Opisuj zachowanie i jego skutki, oddzielaj sprawcę od czynu – na przykład: „okłamałeś mnie i trudno będzie mi teraz ci zaufać” lub „źle zrobiłeś” zamiast wyrażenia ogólnego osądu: „jesteś kłamcą”, „jesteś głupi”.
Chwal jak najczęściej – chwalenie ma ogromną moc, bo jest dla dziecka informacją, co zrobiło dobrze (i co warto powtarzać). Najlepiej opisz, za co konkretnie dziecko zasłużyło na pochwałę (ocena ogólna typu: „ale jesteś zdolny” ma mniejszą siłę sprawczą).
Podkreślaj konsekwencje wynikające z dobrego i złego postępowania dziecka – kiedy dziecko dostrzega konsekwencje swojego zachowania, łatwiej mu zrozumieć, że to ono kieruje swoim życiem. Jeśli zaś spotyka się tylko z karą, uczy się, że to dorośli kontrolują sytuację i podejmują decyzje.
Ucz dziecko „oczyszczania” (dostrzegania, wyrażania w bezpieczny sposób, rozmawiania na temat) trudnych emocji na bieżąco – bagatelizowanie doświadczanych uczuć dziecka lub przemilczanie ich może prowadzić do nagromadzenia na przykład złości i wybuchu niekontrolowanej agresji w zaskakującym momencie.
Kształtuj wytrwałość dziecka – wspieraj, gdy się zniechęca, popada w rezygnację czy nie wie jak sobie poradzić z jakimś zadaniem. Razem szukajcie rozwiązań i źródeł motywacji/ zachęty dziecka.
Aneta Jendrzejczak- Fabisiak
Psycholog Polsko-Angielskiej Szkoły Podstawowej i Dwujęzycznego Gimnazjum MENTIS
